„Królestwo moje nie jest z tego świata” – kilka słów o schizofrenii.

Przeczytanie tego artykułu zajmuje od 5 do 7 minut

“Schizofrenik może powiedzieć o sobie „królestwo moje nie jest z tego świata”

– Antoni Kępiński

Choć ryzyko zachorowania na schizofrenię w ciągu życia wynosi zaledwie 1%, to wciąż jest to jedna z najpoważniejszych chorób psychicznych. Najczęściej schizofrenia dotyka ludzi młodych między 15 a 30 rokiem życia, a płeć pacjentów nie wpływa na częstotliwość występowania choroby, ale na wiek jej ujawnienia – mężczyźni chorują na schizofrenię w młodszym wieku niż kobiety.

O schizofrenii możemy powiedzieć, iż jest to grupa chorób charakteryzujących się występowaniem psychozy – czyli nieadekwatnego spostrzegania, przeżywania i oceny siebie, innych i świata. Jej przebieg jest zróżnicowany nie tylko pod względem długości trwania (wyróżniamy okresy aktywnej choroby, remisji i nawrotu), ale przebiega ona inaczej w zależności od indywidualnych charakterystyk chorego. 

Oprócz psychoz w schizofrenii możemy mówić o występowaniu innych objawów – pozytywnych (związanych z pojawieniem się nowych cech/aktywności/wytworów) i negatywnych (deficytów). 

Do objawów pozytywnych zaliczamy: 

1. urojenia (czyli fałszywe, niepodatne na “przetłumaczenie” chorobowe przekonania, które chory odczuwa jako rzeczywistość. Mają one charakter ksobny /”Wszyscy o mnie mówią”, prześladowczy /”Wszyscy spiskują przeciwko mnie”, urojenia odsłonięcia /”Oni wszyscy wiedzą o czym myślę”/, urojenia wpływu /”Od tej rzeczy zależy co się ze mną stanie”/.), 
2. halucynacje-omamy (spostrzeganie nieistniejących w rzeczywistości przedmiotów, z towarzyszącym przekonaniem o ich prawdziwości. Najczęściej o charakterze słuchowym /głosy płynące zarówno z zewnątrz jak i wewnątrz ciała/ – często towarzyszy im lęk psychotyczny), 
3. zaburzenia formy myślenia, pobudzenie, nastawienie wielkościowe i prześladowcze /”Wszystko mogę zrobić”/, podejrzliwość i wrogość. 

Natomiast do objawów negatywnych zaliczamy: stępienie afektu /emocji/, zubożenie mowy i ruchów ciała, apatię, brak inicjatywy w nawiązywaniu kontaktów, osłabienie zdolności myślenia abstrakcyjnego, brak zdolności odróżnienia świata realnego od świata fantazji, stereotypowość zachowań. Wymienione objawy mogą pojawić się nagle lub pojawiać się wraz z rozwojem choroby, a większość z nich w perspektywie społeczeństwa może być odbierana jako dziwactwa. 

Klasyfikacja ICD-10 wskazuje na szereg kryteriów, które muszą być spełnione aby móc mówić o schizofrenii. Diagnozujemy schizofrenię, jeżeli niżej wymienione objawy (min.2) utrzymują się przez okres minimum miesiąca lub krócej jeżeli po wprowadzeniu leczenia psychiatrycznego objawy ustępują przed tym okresem. Zaliczamy do nich: urojenia ksobne lub prześladowcze, omamy słuchowe mówiące lub dyskutujące między sobą o pacjencie w trzeciej osobie lub na bieżąco komentujące jego zachowanie, pseudoomamy słuchowe pochodzące z jakiejkolwiek części ciała, dziwaczne urojenia, odsłonięcie myśli, przesyłanie myśli, objawy katatoniczne, objawy negatywne, zaburzenia myślenia i mowy w postaci rozkojarzenia, neologizmów, przerw i wtrąceń w tok myślenia.

Mówimy o aż 7 różnych rodzajach schizofrenii (trwają prace nad wprowadzeniem ICD-11, gdzie podział na podtypy schizofrenii ma być zniesiony):

1. Schizofrenia paranoidalna – dominują w niej względnie trwałe urojenia i omamy (głównie słuchowe) o charakterze prześladowczym.
2. Schizofrenia hebefreniczna – charakteryzuje się nasilonymi zmianami afektywnymi (emocjonalnymi), zmiennym, nieprzewidywalnym i nieodpowiedzialnym zachowaniem, manieryzmami, myśleniem zdezorganizowanym oraz rozkojarzoną mową. 
3. Schizofrenia katatoniczna – dominują w niej zaburzenia psychomotoryczne (od pobudzenia do osłupienia), uległość, negatywizm.
4. Schizofrenia niezróżnicowana – która spełnia kryteria diagnostyczne schizofrenii, ale nie przypomina żadnej z poprzednio wymienionych postaci, posiada cechy z więcej niż jednej kategorii.
5. Depresja poschizofreniczna – często występuje po psychozie schizofrenicznej w trakcie epizodu depresyjnego.
6. Schizofrenia rezydualna – tym mianem określa się przewlekły etap rozwoju schizofrenii, nacechowany długotrwałymi, choć nie zawsze odwracalnymi objawami negatywnymi tj. spowolnienie psychomotoryczne.
7. Schizofrenia prosta – jej początek występuje w okresie dzieciństwa. Jest to powolny i postępujący rozwój zmian/dziwactw w sposobie zachowania i niezdolność do spełnienia wymagań społecznych.

Schizofrenia jest jedną z najpoważniejszych i najsilniej stygmatyzowanych chorób psychicznych. Stygmatyzacja ta może prowadzić do szeregu negatywnych konsekwencji związanych m.in. z ograniczeniem życiowych szans oraz możliwości osobistego rozwoju. Przyczynia się do depresji, pogorszenia jakości życia, spadku samooceny i poczucia własnej skuteczności oraz skutkuje brakiem zaangażowania w leczenie. Co więcej, nie samo piętno choroby, a reakcje społeczeństwa mogą być jedną z głównych przyczyn samobójstw wśród osób cierpiących na schizofrenię. 

Na podstawie:
~Hajduk, A., Owsianka, J., Robaszkiewicz, R. i Michałowska, Z. (2008). Ocena jakości życia pacjentów ze schizofrenią. Probl Hig Epidemiol 89(3), str. 437-440
~Klasyfikacja ICD-10
~Świtaj, P., Wciórka, J., Grygiel, P., Smolarska-Świta, J., Anczewska, M. i Chrostek, A. (2010). Częstość doświadczeń stygmatyzacji u chorych na schizofrenię w porównaniu do pacjentów z innymi problemami zdrowotnymi. Postępy Psychiatrii i Neurologii 19(4), str. 269–274
~Krupka-Matuszczyk I. i Matuszczyk M (2007). Psychiatria. Podręcznik dla studentów pielęgniarstwa. Katowice: Śląski Uniwersytet Medyczny.