„A dlaczego…?” – o małej Lin i zadawaniu pytań

Przeczytanie artykuł zajmuje 4 – 7 minut.

Wiek pytań czyli okres “a czemu?”, “a po co?” i “ a dlaczego” od około 3 roku życia jest często “najsłodszym”, a równocześnie najbardziej męczącym etapem w rozwoju małego dziecka. To właśnie w tym okresie dziecko zaczyna zauważać różne zjawiska, obiekty, sytuacje, których nie rozumie i dopytuje. Ale co tak naprawdę daje to zadawanie pytań? Czy pytania są potrzebne? O zadawaniu pytań i o małych filozofach porozmawiamy dzisiaj, dzięki inspiracji zaczerpniętej z książki “ Powrót na Wielką Górę” wydawnictwa Wrażlive. 

Zadawanie pytań – a po co?

Zdolność do zadawania pytań pojawia się u dziecka wraz w rozwojem mowy, stąd już u 2 latków możemy zauważyć pierwsze próby takiej komunikacji. Kiedy dziecko na przykład wie, że trawa ma kolor zielony, a nagle widzi w ogrodzie botanicznym trawę w kolorze czerwonym może nas zapytać: “a dlaczego jest czerwona?”. To proste pytanie opiera się na bardzo ważnym mechanizmie – odkrywania sprzeczności w świecie. W sytuacji, kiedy dziecko spostrzega coś, co nie jest zgodne z posiadaną przez nie wiedzą na temat rzeczywistości powstaje tzw. konflikt, który dziecko chce rozwiązać właśnie poprzez pytania!

Zadawanie pytań jest zatem jednym z “narzędzi” dziecka do poznawania świata zaraz obok obserwacji, eksploracji otoczenia (odkrywanie czegoś, poszukiwanie) oraz informacji uzyskanych od rówieśników i opiekunów.

Zadawanie pytań – a rozwój językowy?

Zadawanie pytań jest bezpośrednio związane z rozwojem językowym, bo to język stanowi rusztowanie do tworzenia konstrukcji językowych. Równolegle z rozwojem językowym dziecka wzrasta jego zdolność do konstruowania i zadawania coraz bardziej złożonych pytań, które są przejawem jego aktywności poznawczej (myślenie, postrzeganie, czy stawianie hipotez). 

Ważnym momentem w rozwoju poznawczym i językowym dziecka jest etap, kiedy dziecko potrafi porozumiewać się nie tylko w temacie tego co aktualnie postrzega, czy co odbierają jego zmysły, ale także i w obszarach które doświadczyło w przeszłości, jak i może doświadczyć w przyszłości. Zadawanie takich pytań przez dziecko zostało uznane za początek jego samodzielnego myślenia, ponieważ zaczyna stanowić przejaw dążenia do zdobywania wiedzy i rozwijania swoich umiejętności.

Zadawanie pytań – a jaką rolę pełni dorosły?

Osoba dorosła może motywować dziecko poprzez wypowiadanie próśb o wyjaśnienia, ale także poprzez zadawanie pytań prowokujących myślenie u dzieci, które będą pozytywnie wpływały na rozwój poznawczy dziecka. Dorosły stawiając różne pytania zachęca dziecko do samodzielnego poszukiwania informacji, wątpienia i tworzenia przypuszczeń! 

Celem takich zachowań jest pokazanie dziecku, że przyjęcie postawy krytycznej, wątpiącej jest dobre, tak samo jak poszukiwanie odpowiedzi, a nie jej natychmiastowe posiadanie. Takie podejście wiąże się z nauczaniem dzieci rozsądku i sceptycyzmu, co według Neil’a Postman’a jest możliwe dzięki nauczaniu dzieci zadawania pytań!

Zadawanie pytań dzięki bajce filozoficznej! 

Oprócz codziennej interakcji z dzieckiem, prowadzeniem dialogu i doświadczaniem różnych sytuacji warto sięgnąć po dobre książki, które będą stwarzały przestrzeń do generowania pytań! Do tego idealnie sprawdzą się książki filozoficzne jak: “Powrót na Wielką Górę” wydawnictwa Wrażlive. 

“Powrót na Wielką Górę” jest to bajka filozoficzna oparta na autentycznych tekstach chińskich filozofów. Główną bohaterką książki jest mała Lin, która wybiera się w podróż w celu zrozumienia świata, a przy tym chce poznać odpowiedzi na nurtujące ją pytania. “Co się stało ze szczęśliwymi żółwiami?”, “Dlaczego konie są zamknięte w klatkach?” czy “Dlaczego rzeka jest milcząca?”. Tematyka bajki koncentruje się wokół kryzysu klimatycznego, zmian środowiska i ingerencji człowieka w naturę. Wraz z małą Lin odbywamy podróż, która skłania nas do refleksji i motywuje nas do zadawania sobie pytań: jak świat będzie wyglądał za 10 lat, czy wszystkie nasze ingerencje są potrzebne, no i najważniejsze: co dziś mogę zrobić, aby ratować świat?

Zadawanie pytań przez dużych i małych!

Choć sam format bajki jest przeznaczony głównie dla młodszych czytelników, to “Powrót na Wielką Górę” mogą czytać dzieci, jak i dorośli (a najlepszą opcją jest czytanie jej wspólnie!). Bajka ta porusza istotne tematy, ale przekazywane w sposób prosty, zrozumiały dla młodszych czytelników. Przy każdej bajce odnajdziemy także “Słowo od filozofa” czyli krótkie wyjaśnienie założeń filozoficznych przedstawionych niebezpośrednio w tekście. Taki zabieg powoduje, że książka jest wartościową lekturą na półce każdego z nas, niezależnie od naszej metryki! 

Książka ta stanowi cenną pozycję w biblioteczce każdej rodziny ponieważ jej wspólne czytanie może sprzyjać rozmowom. Format bajki oparty na schemacie dociekań, rozważań umożliwia dorosłym zadawanie pytań dziecku, ale także dziecko może swoje pytania wygenerować. Taka burza mózgów, wspólne odnajdywanie rozwiązań będzie pozytywnie wpływało na rozwój myślenia krytycznego u dziecka (myślenie rzetelne, oparte na kryteriach, wnioskowaniu, odnajdywaniu związków przyczynowo – skutkowych). 

Mały filozof bez granic!

To na co warto także zwrócić uwagę to dostępność. W książce pod grafikami odnajdujemy audiodeskrypcję ilustracji, czyli opis tego co przedstawiają grafiki. Jest to cenny “dodatek” który umożliwia lepsze poznanie książki nie tylko osobom z niepełnosprawnością wzrokową, ale także może wspomóc zrozumienie osobom z niepełnosprawnością intelektualną czy zaburzeniami ze spektrum autyzmu. 

Książka ta jest także pozycją, która zaspokoi potrzebę dzieci dociekających, ciekawych świata, dla których typowe, przygodowe książki to za mało. Zdecydowanie książka ta jest inna od innych na rynku – i ta inność wyróżnia ją na plus!


Zadawanie pytań jest ważnym narzędziem dziecka do poznawania świata, a samo dociekanie, szukanie alternatyw i rozwiązań sprzyja rozwojowi poznawczemu dziecka. Dlatego warto stymulować rozwój dzieci na przykład poprzez dobór odpowiednich książek. Ta o której dzisiaj mówimy “Powrót na Wielką Górę”  to dobry start w krainę ekologii, filozofii chińskiej, zadawania pytań i dostępności!

Postman, N. (2001). W stronę XVIII stulecia. Warszawa: PIW.